‘Hoorrecht’ voor kinderen. Horen en luisteren rechters?

Er zijn nog steeds ouders die denken dat kinderen vanaf de leeftijd van 12 jaar beslissen waar ze willen verblijven. Maar er gaan stemmen op om kinderen te horen ook in een procedure onderlinge toestemming zegt kinderrechtencommissaris Vrijens.

Over het thema 'hoorrecht' hebben we eerder al verscheidene blogartikels geschreven. Maar er is een verschil tussen KIEZEN en BESLISSEN. Een kind heeft zijn mening en zal die, afhankelijk van de leeftijd, doorgaans wel laten horen. Een kind kan dus aangeven aan vader en moeder wat het ‘liever’ zou hebben. Ouders die nog samen zorg dragen voor het welzijn van hun kind, gaan dan aan tafel zitten en bespreken dan samen wat zich aandient. Ze houden dan ook rekening met wat er bij de kinderen leeft. Dergelijke gesprekken komen frequent voor in onze NEO bemiddelingspraktijk. Maar als ouders het samen niet eens geraken dan zal uiteindelijk de rechter beslissen. 

Rechters horen kinderen bij betwistingen

Rechters zouden rekening moeten houden met wat het kind graag zou willen. Daarom dat het hoorrecht werd ingevoerd.

Bondig komt het er op neer dat kinderen kunnen gehoord worden in alle procedures die hen aanbelangen. De rechter houdt rekening met het ‘oordeel des onderscheids’ hetgeen betekent dat het kind ten volle beseft wat het zegt en doet.
Het is de rechter en enkel de rechter, die oordeelt of het kind over voldoende onderscheidingsvermogen beschikt. De rechter kan oordelen dat het nodig is om het kind te horen maar vanaf de leeftijd van 12 jaar is de jeugdrechter verplicht het kind te horen.
Maar ook een kind jonger dan 12 j kan de rechter verzoeken om te worden gehoord. Wat raar natuurlijk want van waaruit zal een kind jonger dan 12 jaar vragen aan de rechter om gehoord te worden?
Een plus 12 jarige krijgt informatie en een antwoordformulier. Een min12 jarige moet zelf aangeven dat het wil gehoord worden. Niet vanzelfsprekend voor zo'n kind.

Belangrijk is dat de rechter niet verplicht is om de mening van de minderjarige in te volgen. Maar het Artikel 12 van het Internationaal Verdrag over de Rechten van het Kind bepaalt dat de rechter een passend belang moet hechten aan die mening, in overeenstemming met de leeftijd en rijpheid van het kind.

Welke voorkeur hebben de kinderen?

Een verblijfsregeling bekomen via een bemiddeling biedt alle mogelijkheden, tenminste als vader en moeder bereid zijn om samen tot een oplossing te komen.  Afhankelijk van de leeftijd, kunnen ook de kinderen zeggen welke voorkeur ze hebben zonder daarom vader of moeder af te vallen. Wees voorzichtig om als vader of moeder het kind deze vraag te stellen; bespreek het als ouders samen. Hoe moeilijk ook: jullie worden/zijn ex-partners maar blijvend vader en moeder. En gelukkig zijn er veel ouders die samen het belang van hun kinderen voor ogen hebben.

Wie controleert de rechters?

Een ander geluid lezen we in De Standaard. Kinderrechtencommissaris Vrijens stelt dat er heel wat klachten van kinderen en jongeren bij haar team komen over sommige rechters die erg paternalistisch doen tegenover kinderen. Rechters zouden het spreekrecht afwimpelen en zelfs kinderen geen spreekrecht geven zelfs al wordt dit expliciet gevraagd. Vraag is dan ook: wie controleert de rechters?

Bijkomend is er een duidelijk verschil tussen ‘horen’ en ‘luisteren’, zeg maar ‘beluisteren’.

Hierna de integrale tekst van het artikel uit De Standaard met aansluitend een interview met kinderrechtencommissaris Vrijens. De tekst is van de hand van Sarah Vankersschaever.

KINDERRECHTENCOMMISSARIS WIL MEER INSPRAAK VAN KINDEREN EN JONGEREN BIJ ECHTSCHEIDING

‘Te jong’ om iets over je eigen leven te zeggen

Scheiden gebeurt te vaak boven het hoofd van kinderen. Zelfs in de familierechtbank, waar ze nochtans spreekrecht hebben.

Lars is tien jaar. Zijn ouders zijn gescheiden en hebben een co-ouderschapsregeling uitgewerkt, maar daar voelt hij zich niet goed bij. Lars wil de rechter vertellen dat hij voortaan op woensdagnamiddag naar zijn vader wil, want die werkt dan thuis. Die kan hem dan naar de voetbaltraining brengen.

De Klachtenlijn van het Kinderrechtencommissariaat raadt Lars aan om de rechter een brief te schrijven en om een gesprek te vragen. Hij krijgt geen antwoord. Wanneer zijn ouders opnieuw naar de rechtbank moeten, zegt de rechter dat hij de brief gekregen heeft en in principe op de vraag van Lars moet ingaan, maar dat hij nog even wil wachten. Er komt geen antwoord meer. De rechter negeert de vraag van het kind.

Lars is een van de 1.200 oproepen die de Klachtenlijn van het Kinderrechtencommissariaat vorig jaar ontving. Zijn verhaal is opgenomen in het jaarverslag dat de nieuwe kinderrechtencommissaris Caroline Vrijens in het Vlaams Parlement voorstelde.

Spreekrecht

Het verhaal van Lars is tekenend voor wat Caroline Vrijens en haar team zien en horen gebeuren: sommige rechters doen erg paternalistisch tegenover kinderen, wimpelen hun spreekrecht af of geven hen geen inspraak, zelfs al wordt het expliciet gevraagd. De beslissingen hebben nochtans ook impact op hún leven.

‘Als een kind jonger dan twaalf daarom vraagt, is een rechter verplicht om te luisteren’, zegt Caroline Vrijens, zelf juriste. ‘Ouder dan twaalf jaar moet een kind in de familierechtbank sowieso gehoord worden als het over de verblijfs- en omgangsregeling gaat. Maar de vraag is: wie controleert dat?’

Het spreekrecht van minder­jarigen is niet expliciet voorzien in procedures van onderlinge toestemming of bij doorverwijzing naar de Kamer voor minnelijke schikking. ‘Toch vallen ook daar beslissingen en regelingen over kinderen’, aldus Vrijens. ‘In deze context zouden ze evengoed gehoord moeten worden.

In Nederland bijvoorbeeld zijn ouders verplicht om bij scheiding een ouderschapsplan op te stellen. Daarin staan praktische afspraken rond de opvoeding en kinderen vanaf vier jaar mogen die mee sturen. De familierechters houden er rekening mee.

Te gratuit

Elk jaar scheiden bijna 25.000 koppels in ons land, stelt onderzoek van socioloog Dimitri Mortelmans (UAntwerpen). Daar zijn veel kinderen bij betrokken. Dat het niet altijd van een leien dakje loopt, ervaren ze bij Centrum Ouders. De vzw is een aanspreekpunt voor ouders en kinderen in conflictueuze scheidingen.

‘Bij een echtscheiding moeten het welzijn en het belang van het kind vooropstaan, daar is iedereen het over eens’, zegt Gert Coppens van Centrum Ouders. ‘In heel veel vonnissen zien we dan ook de zin opduiken “in het belang van het kind”. Maar onze ervaring is dat te veel rechters dat ‘belang’ te gratuit inzetten. Het dient als gewicht voor hun motivatie en vonnis, maar hoeveel stelt dat belang voor als de mening van het kind niet telt? Als het niet is gehoord?’

Coppens stelt zich ook de vraag of rechters wel de juiste achtergrond hebben. ‘Een gesprek met een kind is een kans om meer te weten te komen over zijn leven en welzijn. Maar niet ieder kind praat makkelijk. Soms zwijgt het liever. Het vraagt ervaring om te horen wat een kind niet vertelt, en een rechter is geen pedagoog of kinderpsycholoog.’

INTERVIEW met CAROLINE VRIJENS KINDERRECHTEN­COMMISSARIS

‘Wat vind jij hiervan? Die vraag stellen we te weinig’

Waar liggen kinderen, ­jongeren en volwassenen volgens u wakker van?

‘De meeste oproepen naar onze Klachtenlijn gaan over problemen op school, vooral over sancties en geweld. Maar ook in de jeugdhulp voelen jongeren zich niet altijd begrepen of gehoord. En er zijn problemen thuis. Meestal gaat het dan over scheidingen. De klachten van al die jongeren en volwassenen gaan over heel uiteenlopende zaken, zoals een co-ouderschapsregeling of pestgedrag, maar wat ze allemaal bindt, is dat er onvoldoende naar het betrokken kind of de jongere wordt geluisterd.’

Hoe kan zoiets?

‘Vaak is het een kwestie van onoplettendheid. De vraag “Wat vind jij hiervan?” wordt in veel situaties vergeten, bijvoorbeeld als er snel beslist moet worden. Of omdat men vindt dat het kind onvoldoende weet wat in zijn of haar belang of “bestwil” is. Maar een beslissing die het leven van een jongere beïnvloedt, daar moet die mee zeggenschap over hebben.’

Jullie pleiten voor meer ­inspraak voor kinderen en jongeren. Is dat haalbaar?

‘Ja en we willen daar volgend jaar met het Kinderrechtencommissariaat hard op inzetten. We motiveren scholen om rond kinderrechten te werken en jongeren om over hun ervaringen te vertellen. We moeten hen het signaal geven: wij luisteren.’ 

Bron: https://www.standaard.be/cnt/dmf20191120_04727663

Meer over hoorrecht kan je bij NEO Bemiddeling vinden via deze link

Blijf niet met vragen zitten, maar maak nu een afspraak.
Keuze uit 3 mogelijkheden, nu enkel nog de stap zetten: 

-         via telefoon 03 535 30 01 of

-         via mail info@neobemiddeling.be of

-         via het contactformulier 

Bronvermelding foto: JPstock / Shutterstock.com